Rybnik jako jedno z miast wchodzących w skład aglomeracji śląskiej, posiada bogatą historię. Udokumentowane jest to przez miejskie Muzeum. Rybnicka instytucja istnieje na mocy rozporządzenia Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, z 29 kwietnia 1970 roku. Muzeum stanowi kontynuację ekspozycji Zbiorów Muzealnych Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej, które po raz pierwszy zaprezentowano w 1957 roku.

Muzeum w Rybniku, w celu uporządkowania eksponatów, wydzieliło kilka szczegółowych kolekcji. Pierwszą z nich jest Dział Historii i Kultury Regionu, w którym znajdują się wszelkie pozostałości historyczne, przede wszystkim dzieła sztuki oraz zbiory etnograficzne i górnicze.

Następna sekcja to Dział Historii Rzemiosła, obejmujący głównie przedmioty rzemiosła wiejskiego, cechowego i wędrownego, z różnych okresów dziejowych. Wśród eksponatów nie brakuje dawnych narzędzi i wyrobów rzemieślniczych bądź artystycznych oraz dokumentów poświadczających o działalności rybnickich cechów i zrzeszeń.

Ponadto wyróżnia się Dział Dokumentacji, Edukacji i Promocji oraz Bibliotekę. Oba punkty skupiają się na działalności edukacyjnej, promocyjnej i wydawniczej, m.in. poprzez gromadzenie fachowej literatury regionalnej (ponad 6000 egzemplarzy) oraz organizowanie spotkań lub prelekcji na temat historii i kultury Górnego Śląska.

Wśród regularnie organizowanych imprez wymienić należy Noc Muzeów oraz koncerty z cyklu „Muzyka na Ratuszu” i wykłady „Wieczory śląskie”. Natomiast stałymi wystawami, prezentowanymi na terenie Muzeum w Rybniku, są:

• „Rybnik nasze miasto”,
• „Cechy rzemieślnicze w miastach Górnego Śląska do 1939 r.”,
• „Wyrobisko górnicze”.

Muzeum w Rybniku czynne jest od wtorku do niedzieli, zazwyczaj w godziniach 10.00-14.00 (w środy wyjątkowo do 18.00). Bilet normlany kosztuje 6 zł, ulgowy – 4 zł.